bài Văn Sự Tích Hồ Ba Bể Lớp 4: Phân Tích Toàn Diện Cuộc Cách Mạng Pháp (1789-1799)

Cuộc Cách Mạng Pháp (1789-1799) là một sự kiện vĩ đại và đầy kịch tính. Nó đã lật đổ Chế độ cũ và định hình lại bản đồ chính trị châu Âu. Bài viết này đi sâu vào nguyên nhân, diễn biến và di sản của nó. Sự kiện này là đỉnh cao của mâu thuẫn xã hội và tư tưởng từ Kỷ nguyên Khai Sáng. Để hiểu rõ hơn về tính chất biến động, chúng ta cần xác định rằng mâu thuẫn này là một bài văn sự tích hồ ba bể lớp 4 mang tính chất quyết định. Nó làm nổi bật khát vọng về Tuyên ngôn Nhân quyền và sự ra đời của chủ quyền nhân dân. Đây là giai đoạn lịch sử đầy máu và lửa.

Khởi Nguồn Của Sự Bùng Nổ: Bối Cảnh Pháp Trước 1789

Vào thế kỷ 18, Pháp là cường quốc hàng đầu châu Âu. Quốc gia này có dân số đông đảo cùng một nền kinh tế thịnh vượng. Tiếng Pháp là ngôn ngữ quốc tế của giới học giả. Sự can thiệp của Pháp giúp Mỹ giành độc lập. Tuy nhiên, sự phát triển này che giấu những vấn đề nội bộ trầm trọng. Sự chênh lệch giàu nghèo ngày càng gia tăng. Hệ thống chính trị lỗi thời không thể đáp ứng yêu cầu mới. Những căng thẳng này là tiền đề cho cuộc cuộc cách mạng pháp bùng nổ.

Nền Kinh Tế Mâu Thuẫn và Hệ Thống Thuế Bất Công

Pháp giàu có nhưng chính phủ trung ương lại nghèo nàn. Hệ thống thu thuế của đất nước này cực kỳ bất công. Gánh nặng tài chính chủ yếu dồn lên vai nông dân và người nghèo. Thuế đất (taille) và thuế muối (gabelle) là nguồn thu chính. Giới quý tộc và tu sĩ được miễn thuế hoàn toàn. Giới tư sản cũng tìm được nhiều cách để trốn thuế hợp pháp. Nguồn thu của quốc gia không tương xứng với tài sản thực.

Các nỗ lực cải cách thuế đều gặp phải thất bại. Giám đốc tài chính Turgot từng cố gắng bãi bỏ tạp dịch bắt buộc (corvée). Sau đó, Calonne đề nghị thuế tổng quát đánh lên mọi chủ đất. Tuy nhiên, Nghị viện Paris và giới quý tộc đã phản đối gay gắt. Họ viện dẫn nguyên tắc “không thuế nếu không có đại diện”. Sự trì trệ này khiến chính phủ không thể huy động được nguồn lực tài chính cần thiết.

Sự Thất Bại Của Chế Độ Quân Chủ Chuyên Chế

Chế độ chuyên chế ở Pháp không thành công như mong đợi. Dưới thời Vua Louis XIV, chuyên chế đạt đến đỉnh cao. Tuy nhiên, người kế vị Louis XV lại không quan tâm đến việc nước. Ông chỉ sống xa hoa trong Cung điện Versailles tráng lệ. Sự lãnh đạm của ông làm suy yếu uy tín hoàng gia.

Louis XVI lên ngôi năm 1774 khi mới 20 tuổi. Ông là người nhút nhát và thiếu quyết đoán. Ông thích săn bắn và làm ổ khóa hơn là điều hành đất nước. Sự do dự của nhà Vua đã phá hỏng mọi nỗ lực cải cách cần thiết. Ông phục hồi Nghị viện cũ, nơi vốn là căn cứ địa của giới quý tộc. Việc này chỉ cản trở thêm các cải cách tài chính quan trọng.

Vua Louis XIV cưỡi ngựa, một biểu tượng của chế độ quân chủ chuyên chế trước cuộc cách mạng pháp

Xã Hội Phân Cực: Mâu Thuẫn Của Ba Giai Cấp

Trước năm 1789, xã hội Pháp được phân chia rõ rệt. Nó được tổ chức theo ba giai cấp (Estates). Địa vị, quyền lợi và uy tín cá nhân đều phụ thuộc vào giai cấp. Đây là một thể chế vừa quý tộc vừa phong kiến lỗi thời. Sự phân chia này là nguyên nhân sâu xa của cuộc cách mạng pháp.

Đặc Quyền Tuyệt Đối Của Giai Cấp Thượng Lưu

Giai cấp thứ nhất là giới tu sĩ, chiếm khoảng 100.000 người. Nhà thờ nắm giữ từ 5% đến 10% đất đai quốc gia. Họ được miễn thuế và thu thập thuế thập phân từ nông sản. Giai cấp thứ hai là giới quý tộc, khoảng 400.000 người. Họ độc quyền nắm giữ các chức vụ cao cấp. Các chức vụ bao gồm chính phủ, quân đội và nghị viện. Giới quý tộc đã sử dụng ảnh hưởng của mình để ngăn chặn mọi nỗ lực thu thuế công bằng.

Gánh Nặng Và Khát Vọng Của Giai Cấp Thứ Ba

Giai cấp thứ ba bao gồm mọi người còn lại trong xã hội Pháp. Họ từ thương nhân giàu có đến nông dân nghèo khổ. Giới tư sản (bourgeoisie) ngày càng giàu lên về kinh tế. Tuy nhiên, họ bị kỳ thị và không có vai trò chính trị tương xứng. Nông dân chiếm đến 4/5 dân số Pháp thế kỷ 18. Họ phải gánh chịu nhiều nghĩa vụ phong kiến nặng nề. Nông dân phải nộp tô và chịu nhiều lệ phí khác nhau cho lãnh chúa. Họ bị áp bức cả về kinh tế và xã hội.

Tư Tưởng Khai Sáng: Ngọn Lửa Thay Đổi

Các nhà văn thời Khai Sáng đã khuấy động sự bất mãn xã hội. Những tư tưởng mới đã cung cấp cơ sở triết học. Chúng biện minh cho sự lật đổ chế độ cũ. Những ý tưởng này đã thấm sâu vào tầng lớp trí thức tư sản. Nó cung cấp nền tảng lý luận cho cuộc cách mạng pháp.

Montesquieu Và Nguyên Tắc Phân Quyền

Tư tưởng của Montesquieu về sự độc đoán của vương quyền lan rộng. Trong tác phẩm “Tinh Thần Luật Pháp” (1748), ông ủng hộ phân chia quyền lực. Ông tin vào sự cân bằng giữa Vua, quý tộc và dân cử. Nguyên tắc tam quyền phân lập của ông đã ảnh hưởng lớn. Nó định hình lập hiến Mỹ (1787). Tại Pháp, những người phản đối tăng thuế đã dùng lý lẽ của ông.

Jean-Jacques Rousseau Và Khế Ước Xã Hội

Tư tưởng của Jean Jacques Rousseau trở thành ngọn lửa cách mạng. Tác phẩm “Khế Ước Xã Hội” (1762) là một lời kêu gọi mạnh mẽ. Câu nói nổi tiếng của ông là tuyên ngôn của thời đại. Rousseau đặt mục tiêu của chính quyền là thực hiện “nguyện vọng chung” (general will). Những ý tưởng về Tự do, Bình đẳng và Dân chủ. Chúng đã thúc đẩy giai cấp thứ ba hành động.

Khủng Hoảng Tài Chính: Chất Xúc Tác Quyết Định

Sự sụp đổ tài chính là yếu tố trực tiếp châm ngòi cho Cách mạng. Triều đình Versailles sống trong sự xa hoa lãng phí. Việc bảo trì cung điện đã chiếm 5% ngân sách quốc gia. Các khoản chi phí chiến tranh làm nợ công tăng vọt. Đặc biệt là việc giúp đỡ Hoa Kỳ giành độc lập.

Nợ Công Từ Chiến Tranh Mỹ và Versailles

Đến năm 1789, tổng nợ của Pháp lên tới 4 tỷ quan tiền. Hoàng hậu Marie Antoinette bị gọi là “Bà Thiếu Hụt” (Madame Deficit). Bà tiêu xài phung phí vào quần áo và giải trí. Việc miễn thuế và trốn thuế của giới đặc quyền làm tình hình thêm trầm trọng. Nó đẩy đất nước đến bờ vực phá sản.

Kháng Chiến Quý Tộc Và Việc Triệu Tập Estates General

Nhiều giám đốc tài chính đã cố gắng cải cách nhưng thất bại. Calonne đề nghị thuế tổng quát nhưng bị Nghị viện Paris bác bỏ. Họ cho rằng chỉ có Đại Hội Các Giai Cấp (Estates General) mới có quyền quyết định thuế mới. Vua Louis XVI từ chối vì lo sợ Đại Hội bị quý tộc chi phối. Ngày 5 tháng 7 năm 1788, Louis XVI hứa triệu tập Đại Hội. Sự kiện này sẽ diễn ra vào tháng 5 năm 1789.

Giai Đoạn Cách Mạng (1789-1791): Chuyển Giao Quyền Lực

Lời hứa triệu tập Đại Hội đã kích hoạt các cuộc thảo luận. Linh mục Sieyès công bố tập sách “Giai cấp thứ ba là gì?”. Ông khẳng định chỉ có giai cấp thứ ba mới là bản thể hữu ích của quốc gia.

Từ Estates General Đến Quốc Hội Quốc Gia

Đại Hội Các Giai Cấp họp tại Versailles vào ngày 5 tháng 5 năm 1789. Giai cấp thứ ba phản đối lối bỏ phiếu “mỗi giai cấp một lá”. Họ yêu cầu tất cả đại biểu phải họp chung. Họ đòi bỏ phiếu theo cá nhân. Điều này có lợi hơn cho giai cấp thứ ba. Sau sáu tuần bế tắc, nghị hội của giai cấp thứ ba tự xưng là Quốc Hội (National Assembly).

Lời Thề Sân Tennis Và Tuyên Bố Chủ Quyền

Vua Louis XVI đóng cửa phòng họp của giai cấp bình dân. Các đại biểu kéo đến một sân bóng có mái che. Họ cùng ký vào “Lời Thề tại Sân Đánh Banh” (20/6). Họ cam kết soạn thảo xong một bản Hiến Pháp. Hành động này là bước cách mạng đầu tiên. Nó khẳng định chủ quyền thuộc về nhân dân. Vua Louis XVI thất bại trong việc kiểm soát tình hình.

Sự Kiện Phá Ngục Bastille Và Cải Cách Tháng Tám

Năm 1788-1789, mất mùa và lạm phát tăng cao. Giá bánh mì tăng lên mức kỷ lục. Tình trạng thất nghiệp và thiếu hụt thực phẩm làm Paris hỗn loạn. Ngày 14 tháng 7, đám đông kéo đến Ngục Bastille. Đây là biểu tượng của chế độ chuyên chế. Cuộc tấn công đã cứu vãn Quốc Hội. Louis XVI buộc phải công nhận chính phủ mới của Paris. Các đội quân quốc gia được thành lập để giữ trật tự.

Đám đông tấn công Ngục Bastille vào ngày 14 tháng 7 năm 1789, sự kiện mở đầu cuộc cách mạng pháp

Cách mạng lan rộng ra các thành phố và miền quê. Nông dân tự vũ trang và đốt phá các hồ sơ nợ. Đêm 4 tháng 8 năm 1789, Quốc Hội đưa ra cải cách lịch sử. Chế độ phong kiến bị tuyên bố bãi bỏ. Mọi hình thức nô lệ cá nhân bị xóa bỏ. Các ưu tiên về miễn thuế bị chấm dứt.

Cung điện Versailles năm 1789, hình ảnh của sự xa hoa và khủng hoảng tài chính dẫn đến cuộc cách mạng pháp

Tuyên Ngôn Nhân Quyền Và Công Dân (1789)

Ngày 26 tháng 8, Quốc Hội ra “Bản Tuyên ngôn các Quyền Lợi của Con Người và Công Dân”. Bản Tuyên ngôn này xác nhận quyền công dân bình đẳng. Nó khẳng định chủ quyền tập thể của nhân dân. Điều I nêu rõ: “Con Người được sinh ra Tự Do và Bình Đẳng về các Quyền Lợi”. Các quyền tự nhiên bao gồm tự do, tài sản và chống lại áp bức. Nó bảo đảm tự do tư tưởng và tôn giáo.

Bản Tuyên ngôn là hiến chương dân chủ quan trọng. Nó truyền bá tư tưởng tự do ra khắp châu Âu. Olympe de Gouges sau đó đã viết “Các quyền lợi của Phụ Nữ”. Bà áp dụng 17 điều của Tuyên ngôn cho quyền lợi của phụ nữ. Tuy nhiên, giới cách mạng lúc đó vẫn chỉ chấp nhận quyền bầu cử cho nam giới.

Cải Cách Tôn Giáo, Kinh Tế Và Thử Thách Của Quân Chủ Lập Hiến

Quốc Hội Lập Hiến tiếp tục cải cách sâu rộng. Nước Pháp được chia thành 83 khu vực hành chính. Tài sản của nhà thờ bị tịch thu và bán đấu giá. Việc này nhằm có tiền cho chính phủ. Chính quyền cách mạng ủng hộ kinh tế tự do cá thể. Các phường thợ thủ công (guilds) bị giải tán.

Năm 1791, Quốc Hội ban hành Luật Le Chapelier. Luật này ngăn cấm các nghiệp đoàn lao động. Các giáo sĩ bị bắt buộc tuyên thệ trung thành với Hiến Pháp. Việc này đã chia rẽ giáo hội. Giáo Hoàng lên án Cách mạng. Nửa số giáo sĩ không tuyên thệ trở thành phe chống đối. Hiến pháp năm 1791 thành lập Quốc Hội Lập Pháp một viện. Vua Louis XVI chỉ có quyền phủ quyết tạm thời.

Cộng Hòa Và Thời Kỳ Khủng Bố (1792-1794): Cực Đoan Hóa

Các nước châu Âu bắt đầu lo ngại về sự lan rộng của cách mạng. Hoàng đế Leopold II (Áo) và Vua Phổ ra Tuyên Ngôn Pillnitz (1791). Họ đe dọa can thiệp nếu Louis XVI bị tổn hại. Tuyên bố này khiến các nhà cách mạng Pháp càng thêm căm phẫn. Tinh thần ái quốc cuồng tín được kích động mạnh mẽ.

Sự Sụp Đổ Của Quân Chủ Và Chiến Tranh Ngoại Bang

Ngày 10 tháng 8 năm 1792, dân lao động Paris nổi dậy. Họ tấn công Điện Tuileries. Vua Louis XVI và gia đình bị bắt. Chính quyền cách mạng mới của Paris tự gọi là Công Xã Paris. Thành phố rơi vào hỗn loạn và bạo động. Các tu sĩ và người chống cách mạng bị tàn sát. Sự kiện này gọi là “các cuộc tàn sát tháng 9”.

Ngày 21 tháng 9 năm 1792, Hội Nghị Quốc Ước (National Convention) được thành lập. Ngày 22 tháng 9 năm 1792, Pháp tuyên bố trở thành nước Cộng Hòa. Chế độ quân chủ lập hiến chỉ tồn tại đúng một năm.

Xung Đột Jacobin-Girondin Và Việc Xử Tử Louis XVI

Hội Nghị Quốc Ước bị chia rẽ sâu sắc bởi hai phe đối lập. Đảng Girondin là phe bảo thủ xã hội. Họ muốn tăng cường chính quyền địa phương. Họ muốn giảm sự can thiệp kinh tế từ Paris. Ngược lại, đảng Jacobin cực đoan hơn. Họ được sự ủng hộ của giới bình dân (sans-culotte). Robespierre là thủ lĩnh của Jacobin. Họ chủ trương tập trung quyền lực vào trung ương.

Tháng 12 năm 1792, Vua Louis XVI bị xét xử. Ông bị kết tội âm mưu với nước ngoài. Ngày 21 tháng 1 năm 1793, Vua Louis XVI bị xử tử bằng máy chém. Việc hành quyết này gây chấn động châu Âu. Anh và Hà Lan tham gia liên minh chống Pháp. Ngày 1 tháng 2 năm 1793, Pháp tuyên chiến với các nước châu Âu.

Cảnh Vua Louis XVI bị xử tử bằng máy chém, một cao trào chính trị của cuộc cách mạng pháp

Sự Trỗi Dậy Của Ủy Ban An Toàn Công Cộng Và Robespierre

Tình hình chiến tranh và nội loạn đẩy Pháp vào khủng hoảng. Quân ngoại bang đe dọa xâm lăng. Vật giá tăng cao, thực phẩm khan hiếm. Đảng Jacobin hợp tác với sans-culotte để chống Girondin. Ngày 31 tháng 5 năm 1793, Công Xã Paris vây bắt các đảng viên Girondin. Robespierre trở thành nhân vật chi phối Hội Nghị Quốc Ước. Ông tin tưởng vào tinh thần công ích và dân chủ.

Hội Nghị Quốc Ước lập ra Ủy Ban An Toàn Công Cộng. Ủy Ban này gồm 12 người. Nó hoạt động như một nội các chiến tranh. Robespierre có ảnh hưởng lớn trong Ủy Ban này. Ủy Ban An Toàn Công Cộng thực hiện động viên tập thể (levée en masse). Họ kiểm soát kinh tế và ngăn chặn đầu cơ. Họ đề xuất xóa bỏ Thiên Chúa Giáo. Thay vào đó là tôn thờ Đấng Thiêng Liêng (Supreme Being).

Diệt Trừ Nội Thù Và Cái Chết Của Danton

Để dẹp tan kẻ thù nội bộ, Ủy Ban An Ninh Tổng Quát ra đời. Cơ quan này bảo vệ Cộng Hòa. Luật ngày 17/9/1793 cho phép Jacobin bắt giam bất kỳ ai. Họ nghi ngờ chống lại cuộc cách mạng pháp. Robespierre đã thanh trừng các phe phái đối lập. Các nhà cực đoan như Jacques Hébert bị đưa lên máy chém. George Danton, một lãnh tụ cách mạng khác, cũng bị khai trừ. Danton chủ trương hòa dịu sau khi ổn định chính quyền. Robespierre kết tội Danton tham nhũng.

Máy chém guillotine, biểu tượng của sự tàn bạo trong thời kỳ Khủng Bố của cuộc cách mạng pháp

George Danton (1759-1794) là một nhà hùng biện có tài. Ông là người lãnh đạo cuộc tấn công Điện Tuileries. Danton bị bắt và chết trên máy chém vào ngày 5 tháng 4 năm 1794. Trong Thời kỳ Khủng Bố (1793-1794), khoảng 40.000 người đã bị giết. 8% nạn nhân là quý tộc, 14% là tư sản. Hơn 70% là nông dân và công nhân. Sự tàn sát này diễn ra rất vô nhân đạo.

George Danton, người bị Robespierre thanh trừng trong giai đoạn cực đoan của cuộc cách mạng pháp

Di Sản Vĩnh Cửu Của Cuộc Cách Mạng

Chiến thắng quân sự của Pháp đã giảm bớt áp lực bên ngoài. Tuy nhiên, sự tàn bạo của Khủng Bố gây ra sự chán nản. Các thành viên Hội Nghị Quốc Ước lo sợ Robespierre. Họ nghi ngờ ông ta muốn trở thành độc tài khát máu.

Tác Động Toàn Cầu Và Sự Chấm Dứt Thermidor

Ngày 27 tháng 7 năm 1794, Robespierre bị bắt. Ông bị Hội Nghị Quốc Ước bỏ phiếu bắt giữ. Robespierre và đồng bọn bị chặt đầu vào ngày 28 tháng 7. Sự kiện này còn được gọi là cuộc Đảo chính Thermidor. Cuộc cuộc cách mạng pháp đã kết thúc triều đại của Robespierre. Nó mở ra thời kỳ phục hồi quyền lực cho giai cấp tư sản. Mặc dù cuộc Cách mạng gây ra đổ máu. Nó vẫn là cuộc đấu tranh vì Bình đẳng và Công bằng Xã hội. Bà Rolland đã thốt lên: “Ôi, TỰ DO! Người ta đã nhân danh Mi để gây ra biết bao TỘI ÁC!”.

Thay Đổi Xã Hội Và Vấn Đề Quyền Phụ Nữ

Cách mạng đã mang lại nhiều thay đổi xã hội. Danh xưng “ông/bà” bị thay bằng “công dân” (citoyen/citoyenne). Khẩu hiệu “Tự Do, Bình Đẳng và Huynh Đệ” được đề cao. Chính quyền còn áp dụng lịch cách mạng. Năm 1792 là năm thứ nhất Cộng Hòa. Nữ văn sĩ Olympe de Gouges đã đấu tranh cho quyền phụ nữ. Mary Wollstonecraft (Anh) cũng ủng hộ quyền giáo dục cho phụ nữ.

Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo cách mạng vẫn chưa hoan nghênh. Họ nghi ngờ vai trò chính trị của phụ nữ. Cuộc cách mạng gây ảnh hưởng khắp châu Âu. Tại Anh, Thomas Paine ủng hộ mạnh mẽ. Edmund Burke lại phản đối sự bạo động. Hầu Tước De Lafayette đóng vai trò lớn. Ông là “anh hùng của hai lục địa”. Ông đã tham gia Cách mạng Mỹ và Pháp. Ông là người soạn thảo Tuyên ngôn Nhân quyền Pháp.

Hầu tước De Lafayette, người anh hùng hai lục địa đóng vai trò quan trọng trong cuộc cách mạng pháp

Cuộc Cách mạng Pháp chấm dứt năm 1799. Năm đó Napoleon Bonaparte lên nắm quyền. Ông đã chấm dứt thời kỳ cách mạng kéo dài 10 năm.

Cuộc Cách Mạng Pháp là cột mốc vĩ đại của lịch sử nhân loại. Nó là kết quả của sự xung đột gay gắt. Sự xung đột giữa chế độ phong kiến lỗi thời và tư tưởng Khai Sáng. Mặc dù trải qua giai đoạn Khủng Bố đẫm máu, Cách mạng Pháp đã tạo ra những di sản vĩnh cửu. Đó là sự ra đời của chủ quyền nhân dân, hệ thống luật pháp hiện đại, và quyền con người. Những giá trị này tiếp tục là nền tảng cho các thể chế dân chủ trên toàn thế giới.

Ngày cập nhật 27/12/2025 by Anh Hoàng