Giải mã bí mật phía sau Đền Bà Chúa Kho – Bắc Ninh

Trong văn hóa tâm linh tín ngưỡng của người Việt, hiếm có ngôi đền nhỏ nào lại có sự thu hút phổ biến khách thập phương, đặc biệt là giới buôn bán, kinh doanh như ở đền ‘Bà Chúa Kho’ (TP Bắc Ninh).

Đền Bà Chúa Kho nằm trên lưng chừng ngọn núi Kho, tại khu Cô Mễ, thị trấn Vũ Ninh, TP Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh. Đây không chỉ là khu di tích lịch sử sở hữu trị giá nằm trong quần thể di tích của khu Cô Mễ (gồm: Đình – Chùa – Đền) mà còn là nơi hàng năm quần chúng khắp cả nước hành hương với tính tín ngưỡng.

Niềm tin với vị nữ Thánh cai quản kho lương:

Bên cạnh đó ngôi đền này chỉ đông đúc vào 2 dịp là đầu năm và cuối năm bởi theo quan niệm “Đầu Năm Đi Vay – Cuối Năm Đi Trả”. phần lớn mọi người đều tin rằng các ngày đầu năm mới đến đền Bà Chúa Kho “vay” tiền sẽ giúp cho việc kinh doanh, bán được thuận lợi và gặp nhiều may mắn. Và có “vay” thì ắt cũng phải có “trả”.

Theo sử sách còn lưu lại, đền Bà Chúa Kho với can hệ tới sự kiện Lý Thường Kiệt lãnh đạo cuộc kháng chiến chống quân Tống xâm lược vào năm 1076. Theo đó, làng Cổ Mễ được chọn là nơi đặt kho quân lương của quân của nhà Lý ở bờ nam chiến tuyến sông Như Nguyệt (Sông Cầu bây giờ). tục truyền, Bà Chúa Kho xuất thân từ 1 gia đình nghèo túng ở làng kiêu dũng sắp ấy. Bà được biểu thị là người con gái rất đẹp. Sau khi lấy vua Lý và được phong là Linh từ Quốc Chế, thấy ruộng đất ở đây còn bị hoang hóa nhiều, Bà đã xin vua cho về làng chiêu tư thục ấp, khai khẩn ruộng hoang và mở rộng khai hoang vào tận vùng Nghệ An bây giờ. Cũng vào khoảng thời kì này, Bà còn sở hữu công giúp triều đình trông coi kho lương thực tiễn Núi Kho (tỉnh Bắc Ninh). Vào ngày 12 tháng Giêng năm Đinh Tỵ (1077), Bà bị giặc giết thịt trong khi phát lương cứu giúp dân làng. Nhà vua thương nhớ tiếc hạ chiếu phong Bà là Phúc Thần. Người dân tỏ lòng hàm ân đã lập nên đền thờ tại kho lương thực cũ của triều đình ở Núi Kho và gọi Bà có sự tôn kính là Bà Chúa Kho.

Theo lời ông Thi thì ngay trong khoảng thời Pháp thuộc, rộng rãi thương gia ở Hà Nội, Hải Phòng và những vùng lân cận đã tìm về quả núi này để khấn lễ và chiêm bái. Ngôi đền ngày đó còn rất nhỏ. Đầu thế kỷ 20, người Pháp đã cho xây dựng tại núi Kho nhà máy giấy Đông Dương. Đây là nhà máy rất lớn, bao trùm sắp như đa số quả núi. khi đấy, người Pháp đã sở hữu ý định phá bỏ ngôi đền nhưng họ gặp phải sự phản đối quyết liệt của người dân địa phương. Vào năm 1967 lúc giặc Mỹ điên cuồng bắn phá miền Bắc, TP. Bắc Ninh cũng là một trong những trọng điểm bị địch dội bom tàn phá. lính ta đã đặt pháo 57 ly trên núi Kho, ngay sau đền để bảo kê cầu Đáp Cầu. Điều kỳ lạ nhất sở hữu người Cổ Mễ là dù rằng máy bay địch dội bom san phẳng cả làng Cổ Mễ, san bằng phổ quát điểm ở TP. Bắc Ninh, cày xới tan tành núi Kho nhưng không mang quả bom nào rơi vào ngôi đền. Cầu Đáp Cầu và Cầu phao đồn chỉ bí quyết đền Bà Chúa Kho mấy trăm mét và hôm mai bị dội bom nhưng tuyệt nhiên ko với quả bom nào lạc vào ngôi đền này.

“Theo lưu truyền thì Bà Chúa Kho là người trông coi kho lương thực. tương tự, Bà chính là người ban phát “nguồn sống” cho mọi người. Chính bởi vậy mà người ta mới tậu đến đây để “vay vốn”. Sự tồn tại vững vàng của ngôi đền lúc trải qua bao mưa bom bão đạn cũng là 1 điều khôn cùng kỳ diệu và khôn thiêng khiến cho mọi người tin tưởng. Việc “vay vốn” diễn ra vào đầu năm và lễ tạ diễn ra vào cuối năm. Nhưng thời khắc cuối năm, tức thời khắc làm lễ tạ, lượng khách về đền cũng rất đông nhưng không bằng một/10 thời điểm đầu năm. Thường thì các người trở lại lễ tạ 1 là muốn giữ đúng lễ thức, 2 là thực thụ thành công trong làm ăn. tư nhân tôi nghĩ, việc “vay-trả” ở đây sở hữu ý nghĩa tâm linh, mọi người chỉ nên coi là 1 trong các nét văn hóa tôn giáo truyền thống. Còn việc khiến ăn có thành công hay không thì phải phụ thuộc vào năng lực và may mắn. nếu chỉ cầu xin mà giàu thì cả nước đã giàu rồi”, ông Thi cho hay.

Cần giữ lời hứa:

Ông Thi cho biết, mặc dầu chỉ là lễ thức linh tính nhưng lúc đã quyết định tới “vay vốn” Bà Chúa Kho thì phải chân thành và giữ đúng lời hứa. Ông cho biết: “đa dạng người đến vay còn ghi rõ ràng trong sớ là vay bao nhiêu, khiến gì, và ghi rõ vay một năm, 2 năm, hay 5 năm sau sẽ trả, tức là tạ lễ. Thậm chí với người còn hẹn là vay một trả 3, thậm chí vay 1 trả 10. Việc “vay” bao nhiêu, bao giờ trả là tùy mỗi người. Nhưng đã “vay” thì phải “trả”. Dù có làm cho ăn được hay không thì lúc đã hứa hẹn với Bà Chúa Kho phải giữ đúng lời hứa. ấy cũng chính là chữ “Tín” mà chúng ta cần thực hiện trong cuộc sống hiện thực”. Ông Thi cũng chia sẻ thêm, việc mua lễ của người dân lúc tới Đình, Đền, Miếu, Phủ… là tùy tâm, không ai với thể tránh hay bắt ép. Tại tới Bà Chúa Kho, lễ phẩm dâng lên với thể phổ biến nhưng cũng phải chú ý những kiêng kị. Ông Thi hướng dẫn cụ thể như sau:

Dâng lễ:

– Lễ chay: Gồm hương hoa, trà, quả, phẩm oản… tiêu dùng để dâng ban Thánh dòng.

– Lễ mặn: nếu như muốn sử dụng lễ mặn thì nên tậu đồ chay hình tướng gà, lợn, giò, chả. Hoặc sở hữu thể dùng đồ mặn là giết mổ lợn, giết gà…

– Lễ đồ sống: Tuyệt đối không tiêu dùng những đồ lễ sống gồm trứng, gạo, muối hoặc làm thịt tại các ban quan Ngũ hổ, Bạch xà, Thanh xà đặt ở hạ ban Công Đồng Tứ Phủ.

– Cỗ Sơn Trang: Gồm những đồ đặc sản chay Việt Nam. không được dùng cua, ốc, lươn, ớt, chanh quả… nếu có gạo gạo cẩm nấu xôi chè thì cũng thuộc vào lễ này.

– Lễ ban thờ Cô, thờ Cậu: Thường gồm oản, quả, hương hoa, gương, lược… tức là những đồ chơi mà người ta thường khiến cho trẻ nhỏ. Nhưng lễ phẩm này cầu kỳ, nhỏ, đẹp và được bao trong các túi nhỏ xinh xắn, đẹp mắt.

– Lễ thần Thành Hoàng, Thư Điền: Phải sử dụng chay mới mang phúc và các lời nguyện cầu được linh ứng.

Hạ lễ:
Sau khi kết thúc việc dâng lễ, khấn ở những ban thờ thì trong khi đợi hết một tuần nhang, người dân với thể viếng thăm phong cảnh nơi thờ tự. lúc thắp hết một tuần nhang có thể thắp thêm một tuần nhang nữa. Thắp nhang xong, vái 3 vái trước mỗi ban thờ rồi hạ sớ đem ra nơi hoá vàng để hoá. Hoá sớ xong mới hạ lễ dâng cúng khác. khi hạ lễ thì hạ từ ban ngoài cộng vào tới ban chính. Riêng những đồ lễ ở bàn thờ Cô, thờ Cậu như gương, lược… thì để nguyên trên bàn độc hoặc kém chất lượng nơi đặt bàn thờ này có nơi để riêng thì nên gom vào ấy mà ko đem về.